30/4

Na(m 1970 luc’ ddo’ thi. xa~ Ta^y Ninh co`n nho? xiu’ va` buo^n` hiu. Ddung’ la` mo^.t tinh? le? trong mo^.t dda^t’ nuo*c’ ddang chie^n’ tranh va` ngheo` kho’ . Truo*c’ cai’ cho*. cung~ nho? xiu’ la` be^n’ xe Ta^y Ninh -Saigon , va`i ha`ng quan’ ban’ va^.t du.ng tie^u xai`. Nguo*i` vie^t’ to*i’ vao` mo^t buo^i? tru*a na(ng’ va` nong’ , buo*c’ xuo^ng’ xe ddo` va` dduo*.c da^n~ vao` mo^t tie^.m co*m. Cha(ng? a(n dduo*.c gi` vi` me^.t va` chong’ ma(.t sau mo^.t chuye^n’ ddi xa . Sau ddo ‘ buo*c’ le^n mo^t. cai ‘ xe lo^i ma` nguo*i` lai’ cung~ mang cai’ net’ ma(.t kham kho^? va` kho’ nho.c nhu* cai’ thi. tra^n’ ” che^t’ toi ” nay ` . Ddi ngang qua thanh’ tha^t’ Cao Ddai` ba’t ngat’ to*i’ mo^t ca(n cu*’ cua? mo^.t ddo*n vi BDQ bie^n phong` cach’ thi. xa~ kho^ng ho*n 10 ca^y so^’ co’ cai’ te^n ra^t’ Mie^n , Tra(ng? Su.p , cach’ nui’ Ba ` Dden nhie^u` huye^n` thoa.i kho^ng ho*n 3 ca^y so^’ dduo*`ng chim bay . La^n` dda^u` tie^n gap nhu*ng~ nguo*i` linh’ o*? mo^.t tie^n` ddo^n` xa . Qua? tha^.t ho. cha(ng? khac’ gi` la(m’ thanh nie^n than`h pho^’ ngoa`i ca’i bo^. ddo^` linh’ ra(n` ri kia , tha^m. chi’ co’ ve? vo^ tu* va` bui. ddo*i` ho*n . Ma` bui. ho*n thi` nha^t’ ddi.nh vi` tu*` ngoai` co^ng? ddi vao` trong ca(n cu*’ toan` la` bu.i , dda^t’ va` bai~ ba(n’ cua? cac’ kha^u? ddo^.i phao’ . Ho. la` ai va` lam` dduo*c. gi` trong cai’ cuo^c. chie^n’ ” dday` ddoa. , tai uo*ng ” cua? cai’ da^n to^.c kho^? ha.nh nay` .
Dde^m dda^u` tie^n o*? cai’ ca(n cu*’ qua^n su*. nay` la ` dde^m kho^ng the^? que^n dduo*.c vi` dduo*.c nghe tie^ng’ ddai. bac’ ” thi` tha^m` ” . Kho^ng phai? vo.ng ve^` thanh` pho^’ nhu* nha.c si~ ho. Tri.nh vie^t’ trong ” Ddai. Bac’ Ru Dde^m ” ma` la` nhu*ng~ tie^ng’ depart cua? phao’ tu*` bai~ ba(n’ phia’ ngoai` ca(n cu*’ . Sang’ tinh? da^.y leo le^n mo^t. vo.ng gac’ nhin` ra ngoai` ca(n cu*’ vo*i’ nhu*ng~ ha`ng rao` kem~ gai cai` dda^`y nhu*ng~ lon su*a? bo` . Xa ve^` huo*ng’ ddo^ng la` nui’ Ba` Dden su*`ng su*ng? vo*i’ suo*ng phu? lo*` mo*` huye^n` bi’ . Trong ca(n cu*’ lam` gi` co’ tre? con ddo^`ng trang lu*’a thi` tro` cho*i truo*c’ va` sau nhu*ng~ bu*a~ co*m la` ddi tat’ ca’ va` mo` ra phia’ ngoai` xem bo.n ta^y . Tat’ ca’ kho^ng phai? la` dda(p’ bo*` ta’t ca’ ma` lo^.i xuo^ng’ cai’ ho^` cua? vie^n ddai. uy’ tie^u? ddoan` truo*ng? rang’ tom’ va`i con ca’ le ngoe trong ddo’ . Chie^u` thi` ddi ra bai~ ba(n’ coi tui Ta^y hi’ hoay’ vo*i’ nhu*ng~ may’ cay` , may’ ca^u? gi` cua? chung’ . Ro^i` ddi ve^` . Ddi ngang nhu*ng~ nguo*i` linh’ , cha(ng? ai hoi? ca^u nao` , cha(ng? ai bie^t’ nguo*i` vie^t’ la` ai , tai. sao co’ ma(.t o*? cai’ ca(n cu*’ xa xo^i , heo? lanh’ nay` . Co’ le~ ho. cung~ co’ nguo*i` ye^u , gia ddin`h , vo*. con va` vo^ so^’ nhu*ng~ lo toan cua? mo^.t ddo*i` nguo*i` . Va? lai tren vai ho. con` ddo’ nhu*ng~ kha^u? M16 . Va` tre^n he^t’ ho. con` ra^t’ tre? , da so^’ hinh` nhu* vao` cai’ tuo^i? con chau’ nguo*i` vie^t’ hie^n. nay tho^i .
Nhu*ng~ ki? nie^.m cua? vai` ngay` ddo’ cung~ mau chong’ dduo*c. ” tie^u hoa’ ” khi nguo*i` vie^t’ tro*? la.i thanh` pho^’ nho^.n nhi.p ho*n , vui ho*n va` quen thuo^.c ho*n . Ve^` thanh` pho^’ vao` CVA dde^? ddanh’ nhau va` ga^y go^? vo*i’ tha`ng Mai~ , Tho. lu`n co’ ve? khoai’ chi’ ho*n . H inh` anh? cua? nguo*i` linh’ cung~ dduo*.c mau chon’g thay the^’ ba(`ng cac’ co^ nu*~ sinh Hu`ng Vuo*ng , Ho^`ng Ba`ng ngay` ngay` ddi ngang truo*`ng . Nhu*ng co’ mo^.t ngay` nguo*i` vie^t’ gap lai. nhu*ng~ nguo*i` linh’ , la^`n nay` ho. cung~ tre? ? , tre? la(m’ nhu*ng la^n` nay` ho. kho^ng con` ddo*n vi. , kho^ng co’ nguo*i` chi? huy . Ho. ddi tu*`ng nguo*i` hay nhu*ng~ toan’ nho? hay nhu*ng~ toan’ nho? hoa` vao` don`g nguo*i` cha.y loa.n ho^n~ ddo^.n trong cai’ buo^i? sang’ ddi.nh me^.nh kia . Va` cuo^i’ cu`ng sau cai’ le^n.h cua? vi. To^ng? Tho^ng’ 3 ngay` ddo’ , than`h pho^’ Saigon tran` nga^.p bo^. ddo^.i co^ng. san? va` lu~ ” doi` bo. ” cach’ ma.ng 30/4″ . Trong cai’ pha^n’ khich’ , to` mo` va` cung~ ra^t’ kho*` cua? mo^.t ddu*’a tre? mo*i’ lo*n’ , nguo*i` vie^t’ cung~ len? ra ngoa`i vo*i’ chie^c’ xe dda.p dde^? xem dduo*`ng pho^’ , nhu*ng~ ” con nguo*i` mo*i’ ” va` cai’ truo*ng` CVA minh` con` ddo’ kho^ng . Trong cai’ ho^n~ ddo^.n to*i ta? cua? mo^.t tha`nh pho^’ vu*a` bi. chie^m’ ddo.at , tu*`ng nhom’ nguo*i` tu. ta^.p ban` tan’. Hi`nh nhu* ho. tu. ta^.p nhu* va^.y de^? ddo*~ so*. ho*n khi tie^p’ ca^.n vo*i’ ddam’ nguo*i` hung han~ kia . Va` tre^n con dduo*`ng Nguye^n~ Tri Phuo*ng khi ta^p’ vao` mo^.t nho’m nguo*i` ddang so^i no^i? chi? tro? ban` lua^.n thi` bo^ng~ nghe ” Luc’ nay~ co’ mo^t’ to^’p linh’ Nhay? Du` xe^p’ vo`ng tron` ngay bu`nh binh , va` ho. dda~ no^? nhu*ng~ qua? lu*u. dda.n …. che^t’ he^t’ ro^i` ” (1) Ba muo*i la(m na(m qua nguo*i` vie^t’ cung~ kho^ng nho*’ chinh’ xac ‘ tu*`ng lo*i` , tu*`ng chu*~ nhu*ng he^` gi` . Vi` ho., nhu*ng~ nguo*i` linh’ dda~ che^t’, thi` nhu*ng~ he^. luy. ddo^n’ mat. va` ta`n nha^n~ tie^p’ sau ddo’ nha^t’ ddi.nh phai? xay? ra .
Nhu*ng~ trai tu` tu*` Nam chi’ Bac’ dduo*c. nhanh chong’ du*.ng le^n . Kho^ng phai? chi? nhu*ng~ nguo*i` linh’ co^ng chu*c’ trung va` cao ca^p’ ma` con` la` nhu*ng~ tha`nh pha^n` da^n su*. , phong’ vie^n , nha` va(n , nha` bao’ . Co’ nhie^u` nguo*i` dda~ che^t’ vi` ddoi’ , vi` be^.nh kho^ng co’ thuo^c’ va` bi. gie^t’ . Trong nhu*ng~ cai’ che^t’ tu*c’ tuo*i? va` phi li’ co’ nhu*ng~ nguo*`i , va` lo*i` vuo*.t tre^n su* so^ng’ va` cai’ che^t’ . Hay~ coi la.i lo*i` binh` than? cua? Nguye^n~ Lo^ , Lo^ lo. ruo*.u , Trung Ta’ tie^u? ddoan` truo*ng? tie^u? ddoan` 7 Du` khi bi. xu*? ba(n’ truo*c’ toan` trai. khi vuo*.t ngu.c tha^t’ bai. ” To^i chiu. trach’ nhie^.m ta^t’ ca? ve^` vie^.c tro^n’ trai. Chung’ to^i cha^p’ nha^.n ddi tu` , cha^p’ nha^.n cai’ che^t’ la` ddie^u` ta^t’ nhie^n .( 2 ) Hay~ ddo.c lai. lo*i` cua? Nguye^n~ Ma.nh Co^n , nha` va(n , thet’ le^n truo*c’ khi o^ng giay~ che^t’ trong cai’ thu`ng cornex oan nghie^.t kia trong trai tu` Xuye^n Mo^.c ” ddoi’ qua’ , khat’ qua’ , con che^t’ ma^t’ Me. o*i ” , dde^? tu*. hoi? trong ddo*i` nguo*i` chung’ ta co’ bao gio*` , du` chi? mo^.t la^`n chu*ng’ kie^n’ cai’ nghie^t. nga~ nhu* the^’ o*? dda^u ddo’ tre^n cai’ goi. la` qua? ddi.a ca^u` nay` ? Thu*? hoi? trong li.ch su*? cua? dda^t’ nuo*c’ co’ tho*i` dda.i nao` du` suy vong nha^t’ co’ nhu*ng~ tra.i tu` do nguo*i` Vie^.t du*.ng le^n dde^? giam ca^`m va` gie^t’ nhie^u` nguo*i` Vie^.t nhie^u dde^n’ nhu* the^’ , tho*i` ddai. nao` ???? Va` nhu*ng~ ke? thu. na.n ke^’ tie^p’ khi nhu*n~g nguo*i` linh’ phai? che^t’ va` bi. tu` ngu.c kho^ng ai khac’ ho*n la` nguo*i` da^n mie^n` nam .Ca^n` noi’ chi dde^n’ hai chu*~ tu*. do cho no’ ” qui’ ho’a , cao sang ” , ho. phai? ra ddi du` phai? ddo^i’ die^.n vo*i’ tu` ngu.c, cai’ che^t’ vi ` ho. kho^ng the^? so^ng’ trong mo^.t dda^t’ nuo*c’ ma` pha^m? gia’ con nguo*i` bi. tuo*c’ ddoa.t , va^y’ ba^n? va` la(ng nhu.c vo*i’ nhu*ng~ to^.i danh` hai` huo*c’ nhu* tha(`ng ngu.y nay` , con nguy. kia , bo.n con chau’ nguy. ac’ o^n . Noi’ nhu* co^.ng san? Nguye^n~ Ho^. ” chung’ may` , chung’ tao bo? tu` , vo*. chung’ may` chung’ tao la^y’ , con chung’ may` chung’ tao tri. ” thi` kho^ng kho’ kha(n gi` dde^? hie^u? tai sao Tra^`n Trung Dda.o dda~ vie^t’ ” Suo^t’ 6 na(m o*? Sai Gon to^i chi? nghi~ to*i’ mo^.t vie^.c la` ra ddi ” , ” to^i phai? ddi tim` dduo*.c tu*. do du` bi. ba(t’ hay phai? tra? gia’ ba(`ng cai’ che^t’ ” ( 3 ) Con so^’ uo*c’ ddi.nh la` 500 – 600 ngan` nguo*i` dda~ che^t’ hay bi. hai? ta(.c ham~ thie^p’ va` ba(t’ ddi ( ma` co’ khac’ gi` la` che^t ‘ hay tha^t. su*. con` ba^t’ ha.nh ho*n ? ) khi ho. ddi tim` pha^m? gia’ dde^? so^ng’ o*? nhu*ng~ mie^n` dda^t’ xa la. ma` ho. phai? cho.n lam` que^ huo*ng thu*’ hai . Cung~ kho^ng phai? ddi xa gi` dde^? tim` bie^t’ nhu*ng~ nguo*i` dda~ che^t’ trong so^’ 500-600 ngan` nguo*i` ddo’ , chinh’ truo*`ng CVA cung~ co’ nhu*ng~ na.n nha^n : Tha^y` Nguye^n~ Va(n Thuye^t’ , con re^? nha` thuo^c’ ta^y Qui’ Hie^n` cho*. Nguye^n~ Tri Phuo*ng , hoc. sinh Tha(n’g , Thie^.n nien khoa’ 70-77 .Danh sach’ ke^ ra se~ con` dai ` nu*a~ nhu*ng se~ kho^ng bao gio*` co’ mo^.t danh sach’ chinh’ xac’ v`a dda^y` ddu? vi` co’ tha^n nha^n nao` muo^n’ tho^ng’ ke^ nhu*ng~ nguo*i` che^t’ trong chinh’ gia ddinh` minh ` dda^u ha? Tro*i` ?
Cung~ cha(ng? ca^n` la` tu` nha^n trong nhu*ng~ trai. tu` kinh to*m? kia ma` muc . ddich’ duy nha^t’ la` ha. nhu.c , ba’o thu` hen` ha. va` cha` dda.p pha^m? gia’ con nguo*i` nhu* Suo^i’ Mau’ , Xuye^n Mo^.c , Vuo*`n Ddao` v v.. mie^n` Nam , Binh` Die^n` vv … mie^`n Trung , Thanh Ca^m? vv .. mie^n` Bac’ , la` mo^.t ho.c sinh trung hoc. cung~ tha^m’ thia’ cai’ tha^n pha^.n ” bi. cai tri. ” nhu* ho.c sinh truo*`ng CVA . Nguo*i` vie^t’ kho^ng noi’ lo*i` chu*~ nghia~ va(n chuo*ng suo^ng . Hay~ nhin` lai thie^u’ uy’ Phuo*ng cua? uy? ban qua^n quan? nhu*ng~ ngay` sau 30/4 va` sau ddo’ la` nhu*ng~ nguo*i` ddan` ba` nhu* Le^~ , Ngo.c vo*i’ chu*c’ danh hie^.u truo*ng? hie^.u pho’ dduoc phai’ vao` nam ” co^ng tac’ ” ma` thu*.c cha^t’ la` nhu*ng~ mu. cai cop. ra(`n trong nhu*ng~ ddo^n` ddie^n` cao su tho*`i Phap’ thuo^.c ma` ddam’ phu ca.o mu? xanh xao , ngheo` ddoi’ va` ba^t’ ha.nh kia la` cac’ tha^y` co^ giao’ nguy. va` lu~ hoc. sinh con chau’ bo.n nguy. kia . Hay~ nho*’ lai. cai’ nh`in soi moi’ dde doa. cua? ba` Ngo.c khi ddi ngang cac’ lo*p’ ho.c va` phan? u*ng’ cua? cac’ tha^y` co^ ma` xem . Hay~ nhin` la.i cai’ ” nghie^m trang , uy nghi cao qui’ ” cua? ba` Le^~ . Nhu*ng cho du` bi. chup. cho nhu*ng~ danh xu*ng dde^ tie^.n nhu* the^’ nao` thi` hay~ nhin` la.i anh bo^ ddo^.i cong san? Phuo*ng , ba` Ngo.c , ba` Le^~ va` nhu*ng~ co^ ho.c sinh ngoai` kia vao` vo*i’ nhu*ng~ qua^n` Khaki so*n` rach’ , ao’ vai? so^ tho^ ke^.ch , ddo^i dep’ ra^u que^ mua` , toc’ tha(t’ bim’ cu.c mic.h ma` truo*c’ khi vao` Nam co’ le~ chu*a bao gio*` nghe va` bie^t’ tre^n ddo*i` to^n ` tai. nhu*ng~ thu*’ lam` con gai’ sac’ sao? ho*n nhu* ho^.p pha^n’ thoi? son , thi` cung~ bie^t’ ai ho*n ai . Cuo^i’ cu`ng cung~ phai? xoa’ no’ ddi cai’ truo*`ng tu*` ngoa`i Bac’ vao` ma` tha^y` co^ va` ho.c sinh ra(.t thanh` pha^n` di cu* Bac’ ky` 54 . Truo*ng` trung hoc. CVA Saigon bi. khai tu*? na(m 1977 !!!!
Ba muo*i la(m na(m sau dda~ co’ ra^t’ nhie^u` thay ddo^i ? . Ddung’ the^’ ! Mo^.t so^’ nguo*i` linh’ dda~ che^t’ ngay trong cuo^.c chie^n ‘ , mo^t so^’ bi. gie^t’ trong tu` ngu.c co^.ng san? , mo^t. so^’ bi. thuo*ng ta^.t . Con` la.i la` nhu*ng~ nguo*i` linh’ gia` , gia` la(m’ vi` nguo*i` linh’ tre? nha^t’ nam xu*a bay gio*` cung~ tre^n 50 . Ho. so^ng’ dduo*.c bao la^u nu*a~ ? 10 Na(m , 20 Na(m ? Cha(ng? nha^m` nho` gi` vo*i’ nhu*ng~ con so^’ va` nhu*ng~ chu*~ nghia~ vo^ tri . Vi` so^ng’ hay che^t’ , ho. . nhu*ng~ nguo*i` linh’ thua^n` thanh` nha^t’ cua? mie^n` Nam , nhu*ng~ nguo*i` hi sinh va` thu. nan. be^`n bi? va` cao thuo*.ng kia la` Li.ch Su*? . Phia’ be^n kia ho. cung~ thay ddo^i? dda^y’ chu*’ , Tre^n dduo*`ng ra phi truo*`ng BWI ngo^i` trong mo^.t tie^m. pho*? vo*i’ vo*. cho^`ng X , Thuy ‘ , Hai? , nguo*i` vie^t’ gap. la.i dang’ da^p’ cua? nhu*ng~ nguo*i` dda`n ba` Le^~ , Ngo.c ngay` xu*a , cung~ voi’ dang’ da^p’ ” uy nghi , nghie^m trang , cao qui’ ” . Nhu*ng nguo*i` ddan` ba` chu? cai’ tie^.m pho*? nay` kho^ng the^? ” nem’ ” cho nguo*i` vie^t’ cai’ nhin` xa^c’ xuo*.c cua? mo^t. ke? ddi ” cai tri. ” nhu* na(m xu*a vi` mo^.t le~ gian? di. : ba` ta la` nguo*i` co^.ng san? hay ba` con cua? co^.ng san? ddi ” di cu* ” .
Dda~ co’ nhie^u` nguo*i` vie^t’ ve^` linh’ , chuye^n nghie^.p , kho^ng chuye^n nghie^.p , truo*c’ 75 va` sau 75 nhu* Phan Nha^.t Nam , Nguye^n~ Tu’ , ,Cao Xua^n Huy , Ddoa`n Phuo*ng Hai? , Nguye^n~ Ma.nh Trinh vv … Nguo*i` vie^t’ qua? tha^t. kho^ng du*. ddinh. thay ho. dde^? vie^t’ ve^` linh’ . Vie^t’ ve^` 30/4 cung~ dda~ la` mo^.t ddie^u` kho’ , ra^’t’ kho’ . Nguo*i` ddo.c , ne^u’ co’ , cung~ de^~ da`ng hie^u? ta.i sao . Nhu*ng co’ noi’ vo*i’ mo^.t nguoi` ba.n ” Dde^? 30/4 nay` tao vie^t’ cai’ gi` ” bo^c’ le^n ” . va` the^’ la` ca^u chuye^.n cua? nhu*ng~ nguo*i` linh’ tai. bu`ng binh Nga~ Sau’ na(m xu*a tro*? ve^`. Va? la.i vie^t’ ve^` 30/4 ma` kho^ng ” ddu.ng ” to*i’ nguo*i` linh ‘ thi ` ” tu*c’ tuo*i? ” qua’ vi` nhu*ng~ nguo*i` can? gia(.c tu*` Long Khanh’ , Xua^n Lo^.c to*i’ ca^u` Rach. Chie^c’ , ca^u` Sai Gon dde^? ho*n 100 nga`n nguo*i` co’ tho*i` gian buo*c’ le^n phi co* hay be^n’ Ba.ch Dda(`ng di tan? la` ” HO. ” Va` ho*n the^’ nu*a~ chinh ‘ cai’ truo*`ng CVA la` no*i sanh? sinh ra nhu*ng~ ddo*n vi. truo*ng? nhu*ng~ ddo*n vi. tac’ chie^n’ ” li` ” nha^t’ va` thuo*.ng tha(.ng nha^t’ cua? linh’ mie^`n Nam . Ddo’ la` Bui` Quye^n` , thu? khoa khoa’ 16 VBDL , tie^u? ddoan` truo*ng? tie^u? ddoan` 5 D`u , lu*~ ddoan` pho’ lu*~ ddoan` 1 Du` ; Ddo’ la` Nguye^n~ Xua^n Phu’c , a’ khoa VBDL , tie^u? ddoan` truo*ng? tie^u? ddoan` 2 Tra^u Die^n TQLC , lu*~ ddoan` truo*ng? lu*~ ddoan` 147 TQLC ; Ddo’ la` Bui` Ddu*c’ La.c , tie^u? ddoan` truo*ng? tie^u? ddoan` phao’ Du` . vv .. The^’ ne^n nguo*i` vie^t’ xin ta. lo^i~ vi` ngo^n tu*` va` tu* lie^.u qua’ ” nho? ” dde^? ddu.ng to*i’ bie^n’ co^’ va` con nguo*i` qua’ ” lo*n’ “.

Vie^t’ dde^? nho*’ 30/4

(1) Ha^.u tu*` ve^` nhu*ng~ nguo*i` linh’ tu*. sat’ tai bu`ng binh Nga~ Sau’ sang’ 30/4 : Ddo’ la` thie^u’ uy’ Huy`nh Va(n Thai’ trong ta^n cu`ng cua? pha^n ? ua^t’ va` tuye^.t vo.ng dda~ noi’ vo*i’ Phan Nha^t. Nam trong cu* xa’ si~ quan Chi’ Hoa` ” Em kho^ng dda^u` ha`ng , em da^n~ trung ddo^.i ra be^n ‘ Ba.ch Dda(`ng kie^m’ tau` . Em va` linh’ em kho^ng bao gio*` dda^`u ha`ng !! ” Nhu*ng sau ddo’ ho. ddi bo^. theo dduo*`ng Nguye^n~ Tri Phuo*ng ra bu`ng binh nga~ 6 . Ho. xe^p’ than`h vo`ng tron` va` sau nhu*ng~ tie^n’g ho^ ” Vie^t. Nam Co^.ng Hoa` muo^n Na(m ” Sau ddo’ la` nhu*ng~ qua? lu*u dda.n . Mong linh ho^n ` anh va` cac’ chie^n’ hu*u~ dduoc la^n` ye^n nghi? . ” Mua` He` Ddo? Lu*a? nxb Na(ng’ Mo*i’ mie^n` Nam 2003 ” .
(2) ” Gap lai PNN tren quo^c’ lo^. 1 ” Ho*.p lu*u 22/3/2009 ”
(3) Tra^`n Trung Ddao. ” Vu Lan~ nghi~ ve^` Me. va` que^ huo*ng “